Osmanlı’nın son büyük projesi: Hicaz Demiryolu

Hicaz Demiryolu, II. Abdulhamid'in en önemli projelerinden biriydi, bu da tahtta kaldığı 33 yıl boyunca ileri seviyelerde çökecek bir devlet getirdi.

Bundan önce, Osmanlı topraklarında inşa edilen ilk demiryolu Alessandria-Kahire hattında hizmet verilmişti. Mısır Valisi'nin desteğiyle yapılan İngiliz projesi, Anadolu ve Rumelia'da inşa edilen demiryollarını takip etti.

Osmanlı coğrafyasının demiryollarından biri, esas olarak uzunluğu ve potansiyel askeri, politik ve ekonomik nedeniyle Hicaz Demiryolu idi.

Hacca gitmeyi ve ticareti artırmayı kolaylaştırır

Şam ve Der arasındaki demiryolu inşa etme fikri, Alman Amerikalı mühendis Charles Zimpel tarafından Kızıldeniz ve Şam'ı birleştirme fikrine dayanıyordu.

Her ne kadar bu teklif Osmanlı İmparatorluğu'nun siyasi ve ekonomik koşulları nedeniyle uygulanamamasına rağmen, İstanbul ve Hejaz'ı birleştirecek bir çizginin inşası için birçok proje hazırlanmıştır.

Osmanlı Sultan olmasının yanı sıra, Sultan Abdulhamid, taşınan İslam Halife unvanına göre Hicaz'a büyük önem verdi. Demiryolu projesi, bu unvanın gücünü güçlendirmek ve İslam coğrafyasının birliğine katkıda bulunmak için temeldi.

Hicaz Demiryolu projesi, uzak coğrafi alanlardaki Müslümanlar arasında büyük bir sevinçle karşılandı. Proje sayesinde daha fazla Müslüman haclarını daha kısa sürede yerine getirebildi.

Dini olarak sağlayacak kolaylık kadar ortaya çıkmamış olsa da, demiryolu projesinin en önemli hedeflerinden biri, birliğin keşif gezisini daha hızlı hale getirmekti.

Proje ulusal bir politika olduğundan, Osmanlı topraklarındaki rezerv, sanayi ve değişimlerin artmasına ve hattın gelişeceği yerlere de katkıda bulunacaktır.

Demiryollarının inşası için komisyon

Komisyon, projeyi uygulamaya karar verilen 2 Mayıs 1900'de İstanbul'da kuruldu. Sultan'ın başkanlığında komisyon, demiryolu inşaatının inşasında yetkili bir kurumdu.

Komisyon, hattın inşası, demiryolu, vagon, travers, lokomotif, çimento, iş için gerekli olan kireç, mühendislerin ve kamu çalışanlarının belirlenmesi, alanların maaşlarının ödenmesi ve tüm faaliyetlerin denetlenmesi. Bu komisyona ek olarak, Şam, Beyrut ve Hayfa'da komisyonlar kurulmuştur.

İnşaat süreci nasıldı?

Hejaz Demiryolunun inşası, tahtta Sultan Abdulhamid'in yükselişinin 25. yıldönümüne denk gelen 1 Eylül 1900'de başladı. Çizginin genişliği raylardan 1 metre ve 5 santimetre idi.

Mezeyrib-Do arasındaki 11 kilometre bölümü 1 Eylül 1901'de bir törenle açıldı. Bu nedenle, hattın ilk kısmı ortaya çıktı.

Çizginin ikinci kısmı Der'a -zka idi. Bu bölümün resmi açılışı 1 Eylül 1902'de yapılmıştır. Bu açılıştan sonra, 17 Kasım 1902'de çizginin 20 kilometre bölümü tamamlandı. 1 Eylül 1903'te, hat Damascco-D hattından tam bir yıl sonra Maan'a ulaştı.

Eylül 1906'da Şam-Hicaz hattında 800 kilometre mesafe tamamlandı. Tebüt/al-thal'ın tamamlanmasından sonra, Müslüman olmayanların ötesine geçmesi yasaklandığından Müslüman işçiler geri kalan kısımda yer aldı.

Eylül 1908'de hattın uzunluğu 464 kilometreye ulaştı ve maliyet 3 milyon pound'u aştı.

Sultan Abdulhamid bağış kampanyasını başlattı

Osmanlı İmparatorluğu dışında yürütülen bağış kampanyaları, Osmanlı diplomatik temsilcilerinin bulunduğu ülkelerde yoğunlaştı.

Mısır dışında, Fas, Rusya, Çin, Java ve Sumatra gibi Müslümanların yaşadığı bölgelerden Hejaz Demiryoluna bağışlandı.

Sultan Abdulhamid, 50 bin lira bağışla ülke içindeki kırsal bölgeyi şahsen başlattı. Yöneticiler, din adamları, kamu çalışanları ve işadamları demiryolu hattı için bağışta bulundu. Ziraat banka kredilerinin de önemli bir yere sahip olduğu inşaat sürecinde, hattın maliyetinin yaklaşık üçte biri Türkiye ve yurtdışında bağışlarla kabul edildi. Bağış yapanlar için madalya hazırlanması sırasında motivasyon arttı.

117 yıl önce açık

Hicaz Demiryolu Medine-Mekke Departmanından 450 kilometrelik Bedevi saldırıları, emperyalistlerin politikaları nedeniyle uygulanamadı. Bu nedenle, hac görevinde sağlanacak kolaylık sınırlıydı ve hattın en büyük katkısı askeri alanda ortaya çıktı.

1 Eylül 1908'de Hicaz Demiryolu'nun açılmasından sonra, her gün Hayfa-Damascus hattında, Şam-Medine hattında haftada 3 gün korunmaya başladı.

Çizginin inşası sırasında 2 bin 666 duvar köprüsü ve yeraltı kanalı, 7 demir köprü, 96 tünel, 96 istasyon, 7 gölet, 37 su tankı, iki hastane ve 3 seminer.

Peygamber için Sultan Abdulhamid'e saygı

Sultan Abdulhamid I 2, büyük bir çabanın başlangıcından sonuna kadar ve Medine'nin komşu kısımlarındaki Hicaz Demiryolu için her ilgi aşaması büyük bir incelik imzaladı.

İncil'de gürültülü çalışmanın peygamberin ruhunu rahatsız edeceğini düşünen Sultan Abdulhamid, demiryolu altında hissetti.